Tongkat Ali - działanie, dawkowanie, badania

Suplementacja i naturalne produkty cieszą się w Polsce coraz większą popularnością, a w naszych kuchennych szafkach znajduje się coraz więcej superfoods z najdalszych zakątków świata. Jednak natura ciągle odkrywa przed nami swoje tajemnice - i tak jest właśnie w przypadku suplementu Tongkat Ali, który w Polsce jest mało popularny i właściwie trudny do zdobycia. A zdecydowanie zasługuje na uwagę!

Tongkat Ali

Tongkat Ali (Eurycoma Longifolia) to krzew pochodzący z terenów Południowo-Wschodniej Azji, a konkretnie z Malezji, Indonezji i Wietnamu, choć niektóre gatunki można spotkać także w Kambodży, Birmie i Tajlandii. Miejscowa ludność z obszarów występowania krzewu Tongat Ali od wieków wykorzystywała jego niezwykłe właściwości w tradycyjnej medycynie.

Choć nie jest w żaden sposób spokrewniony z Panax Ginseg, czyli żeń szeniem właściwym, często jest określany nazwą "żeń szeń malezyjski", co zapewne wynika z wizualnego podobieństwa obu roślin.

Nazwa Tongat Ali w dosłownym tłumaczeniu oznacza "laskę Aliego". Niektórzy twierdzą, że jest to prawdopodobnie nawiązaniem do wykorzystywania rośliny jako afrodyzjaku, inni z kolei uważają, że słowo "laska" odnosi się po prostu do długich, poskręcanych korzeni krzewu, które są zbierane ze względu na ich lecznicze właściwości.

Inne popularne nazwy rośliny to wspomniany już wcześniej żeń szeń malezyjski, parasolka Aliego, a także Tongkat Ali Longjack.

Tongkat Ali na nasz organizm

Ta azjatycka roślina jest coraz częściej suplementowana w nowoczesnych dietach i dodawana do różnorodnych produktów, które mają na celu poprawę libido i zwiększenie energii, przywrócenie równowagi hormonalnej (poziom kortyzolu/testosteronu) czy też polepszenie wyników sportowych.

Zarówno u kobiet, jak i u męższyzn, poziom testosteronu jest najwyższy między 25 a 30 rokiem życia, a następnie z każdym rokiem spada o około 1-2%. Może go dodatkowo obniżać długotrwały stres i styl życia - niezdrowa dieta, brak aktywności fizycznej i zła gospodarka snu. Utrzymanie "młodzieńczego poziomu testosteronu" zwiększa naszą energię psychiczną i fizyczną, oraz pomaga w zmniejszeniu tkanki tłuszczowej i zwiększeniu masy mięśniowej. Trudno się dziwić, że tak wielu z nas szuka sposobu na utrzymanie gospodarki hormonalnej "w formie".

Szeroki zakres badań, od badań laboratoryjnych, przez badania na zwierzętach, po próby suplementacji wśród ludzi, potwierdził korzyści zdrowotne stosowania ekstraktu z korzenia Tongkat Ali. Dowody laboratoryjne pokazują, że peptydy eurycoma stymulują uwalnianie wolnego testosteronu z jego białek wiążących i poprawiają ogólny profil hormonalny.

Ponad tuzin badań przeprowadzonych na gryzoniach wykazał zwiększenie popędu seksualnego, zrównoważenie profilu hormonalnego i polepszenie sprawności fizycznej. Próby suplementacji na ludziach wykazały zmniejszone zmęczenie, podwyższoną energię oraz lepsze samopoczucie u osób spożywających ekstrakt z korzenia Tongkat Ali. Udowodniły również zwiększony potencjał w rozwoju masy mięśniowej i w zwiększeniu siły fizycznej.

Warto wspomnieć, że większość tych badań i wszystkie próby dotyczące suplementacji u ludzi przeprowadzono na określonych ekstraktach z gorącej wody (tradycyjny preparat malezyjski) wytwarzanych przy użyciu opatentowanego procesu ekstrakcji w celu wyizolowania i koncentracji związków bioaktywnych.

Tongkat ali, stosowany od wieków w tradycyjnej medycynie Azji Południowo-Wschodniej do leczenia letargu, niskiego libido, depresji i zmęczenia, wydaje się mieć znaczący potencjał w przywracaniu równowagi hormonalnej (poziomu testosteronu/kortyzolu) i poprawie psychologicznego stanu ludzi narażonych na działanie różnych współczesnych czynników stresogennych.

Co zawiera Tongkat Ali

W przytaczanych już badaniach przeprowadzonych na gryzoniach wykazano, że w wielu działaniach ekstraktu pośredniczą jego glokoproteiny. Eurycoma zawiera grupę małych bioaktywnych złożonych peptydów określanych jako „eurypeptydy” (z 36 aminokwasami) - eurykomaozyd, eurykolakton i eurykomanon, które wpływają na poprawę stanu energetycznego i popędu płciowego, pozwalają organizmowi zwiększyć wytrzymałość, i zmniejszyć zmęczenie.

Wydaje się w związku z tym, że Tongkat Ali ma wpływ na przywracanie normalnego poziomu testosteronu nie ze względu na faktyczną „stymulację” syntezy testosteronu, ale raczej ze względu na zwiększenie szybkości uwalniania „wolnego” testosteronu z jego hormonu wiążącego.

W ten sposób eurycoma może być uważana nie tyle za „wzmacniacz” testosteronu (taki jak steryd anaboliczny), ale raczej za „podtrzymywacz” normalnego poziomu testosteronu i „przywracający” poziom testosteronu do normalnych zakresów.

To sprawia, że eurycoma może być szczególnie korzystna dla osób z obniżonym poziomem testosteronu, w tym dla osób chcących pozbyć się tkanki tłuszczowej, osób w średnim wieku cierpiących na zmęczenie lub depresję oraz intensywnie trenujących sportowców, którzy mogą być narażeni na przetrenowanie.

Przyjmowanie Tongkat Ali (ekstrakt kontra tabletki)

Do dziś w Malezji "żeń szeń malezyjski" jest bardzo ceniony, często nazywany "rodzimą Viagrą". Rząd Malezji podjął działania w kierunku licencjonowania, rozwijania i kontynuacji badań nad potencjalnymi korzyściami zdrowotnymi Tongkat Ali, Badania przeprowadzało wiele organizacji rządowych, w tym Forest Research Institute Malaysia, co jest dowodem przekonania o mocy rośliny. Pomogło to z pewnością w lepszym poznaniu właściwości Tongkat Ali i umożliwieniu suplementacji rośliny na różne sposoby.

Co mówi tradycja?

W Malezji i Azji Południowo-Wschodniej, gdzie roślina jest znana i wykorzystywana od wieków, przyjmowano ją w prosty i tradycyjny sposób. Uzyskiwano odwar z korzenia Tongkat Ali (Eurycoma longifolia) i wykorzystywano go jako afrodyzjak chroniący przed utratą popędu seksualnego i impotencją, a także jako lek działający na szereg dolegliwości: od depresji poporodowej, przez malarię, aż po wysokie ciśnienie krwi i zmęczenie.

Współczesna suplementacja Tongkat Ali Longjack

Dwie najpopularniejsze obecnie metody przyjmowania suplementów, to przyjmowanie ich w formie sproszkowanej substancji, czyli tabletek, lub w formie płynnej, czyli jako ekstraktu. Obie mają swoje wady i zalety, podobnie jak obie mają ten sam cel - przetworzenie rośliny w taki sposób, aby była lepiej przyswajalna przez nasz organizm. Którą formę wybrać?

- Tongkat Ali w proszku - proszkowanie wysuszonej wcześniej rośliny nie gwarantuje niestety jednolitego wchłonięcia aktywnych składników przez nasz organizm, choć z pewnością je ułatwia. Na to ile wartości uda nam się przyswoić składa się wiele czynników, jak choćby to czym popijemy tabletką, nasze geny, procesy trawienne czy to co jemy. Ale wchłanianie zależy też od użytych przez producenta substancji wiążących - mogą one negatywnie wpłynąć na wartość produktu. Badania skuteczności tej rośliny nie były do tej pory przeprowadzone na substancji w tej formie.

- Tongkat Ali ekstrakt - uzyskuje się go z całych roślin lub ich części w procesie ekstrakcji przy użyciu odpowiedniego rozpuszczalnika. Należy jednak pamiętać, że ekstrakt ekstraktowi nie równy. Wiele komercyjnych suplementów Tongkat Ali podaje „proporcje ekstraktu” od 1:20 do 1: 200 bez żadnych informacji o składnikach bioaktywnych, metodologii ekstrakcji (np. czy jako rozpuszczalnika użyto wody czy etanolu) czy czystości ekstraktu. Przy zakupie ekstraktu warto zwrócić uwagę na parametr, który określa ile w rzeczywistości wykorzystano substancji roślinnej do wytworzenie jednej części ekstraktu, np. 1:20, 1:40 - im wyższa wartość, tym oczywiście bardziej wartościowy ekstrakt. Ekstrakt może mieć większy potencjał jeśli chodzi o przyswajanie go przez organizm, nie każdy jednak jest w stanie zdecydować się na tą formę na dłuższą metę ze względu na walory smakowe.

Tak naprawdę obie formy suplementacji mogą nam przynieść wymierne korzyści, pod warunkiem, że wybierzemy produkt o wysokiej jakości i będziemy zdyscyplinowani w jego stosowaniu. Jednak tak jak wspomnieliśmy - badania potwierdzające skuteczność stosowania Tongkat Ali były przeprowadzone korzystając z ekstraktu uzyskanego przy użyciu gorącej wody jako rozpuszczalnika. Ekstrakt stanowi więc tym samym jedyną formę o potwierdzonej badaniami skuteczności działania.

Po czym poznać Tongkat Ali dobrej jakości?

Niestety świat suplementów jest dużo mniej rygorystyczny wobec producentów, niż świat leków, stąd jako konsumenci musimy być szczególnie czujni. Przed zakupem warto zrwócić uwagę na:

zapewnienie jakości - czy producent posiada jakikolwiek certyfikat potwierdzający spełnianie wysokich standardów? Jeśli tak, możemy mieć pewność, że suplement jest wolny od zanieczyszczeń. We wszystkich krajach UE stosowanie systemów, które wspomagają bezpieczną produkcję żywności jest obowiązkowe (a suplementy to środki spożywcze, w związku z czym podlegają podstawowym zasadom prawa żywnościowego). Te systemy to m.in. GMP, GHP, HACCP.

dawkę substancji - suplement, który zawiera zbyt małe stężenie substancji będzie nieskuteczny. Prawidłowo standaryzowane ekstrakty z Tongkat Ali mają wyraźnie gorzki smak ze względu na obecność chasynoidów, które są uznawane za jedne z najbardziej gorzkich w przyrodzie. Ekstrakty z Tongkat Ali, które nie mają gorzkiego smaku, albo nie pochodzą z prawdziwego korzenia Eurycoma longifolia (istnieje wiele komercyjnych przykładów „fałszywych” ekstraktów) będą miały niską lub zerową skuteczność.

opinie na temat suplementu/producenta - warto sprawdzić w sieci czy inni użytkownicy są zadowoleni z suplementacji i czy producent wzbudza zaufanie. W Polsce istnieje oficjalny spis oficjalnie zarejestrowanych suplementów diety, warto sprawdzić czy nasz suplement się na nim znajduje: https://powiadomienia.gis.gov.pl/

skład i "inne składniki" - ze względu na sławę Tongkat Ali w zakresie korzyści związanych z libido, istnieje kilka przykładów suplementów diety oznaczonych jako Eurycoma longifolia, ale nie zawierających w rzeczywistości korzenia. Zamiast tego są one „wzbogacane” lekami na zaburzenia erekcji, takimi jak Tadalafil / Cialis, Sildenafil / Viagra i Vardenafil / Levitra.

związek o potwierdzonym działaniu - zanim kupimy jakikolwiek suplement, warto poczytać wcześniej badania naukowe na temat danej rośliny/substancji, aby upewnić się, że istnieją jakiekolwiek dowody na jej działanie.

A więc przede wszystkim dokładnie przyglądajmy się etykiecie, a jeśli nie zawiera ona czytelnych informacji, o których wspomnieliśmy powyżej lub coś wzbudza nasze wątpliwości - należy zrezygnować z zakupu.

Dawkowanie i ewentualne skutki uboczne

Jeśli chodzi o dawkowanie Tongkat Ali, niestety nie ma wyraźnie określonych zaleceń. Mimo że przeprowadzono pojedyncze badania, o których wspomnieliśmy w artykule, wciąż brakuje dokładniejszych danych odnośnie codziennego stosowania ekstraktu. Naukowcy uznają roślinę za bezpieczną, pod warunkiem, że stosuje się ją z rozwagą, w niedużych dawkach (200-400 mg dziennie).

Te nieliczne badania, które miały miejsce nie wykazały żadnych skutków ubocznych. Jedno z nich, które polegało na codziennej suplementacji 300 mg ekstraktu przez okres 12 tygodni, wykazało że przyjmowanie ekstraktu jest równie bezpieczne, jak przyjmowanie placebo (obie grupy kontrolne nie odnotowały żadnych skutków ubocznych)

Inne badania sugerują, że dawka do 1,2 g ekstraktu dziennie jest bezpieczna dla osoby dorosłej, ale taka dawka nigdy nie została wykorzystana w badaniach Żadne badania nie sprawdziły także długotrwałego przyjmowania substancji, w związku z czym nie wiadomo tak naprawdę jakie skutki uboczne może przynieść długofalowe stosowanie ekstraktu.

Przeprowadzono badanie sprawdzające poziom rtęci w 100 suplementach Tongkat Ali pochodzących z Malezji i 26% z nich zawierało wyższy poziom rtęci niż zalecany. Zatrucie rtęcią może prowadzić do zmian nastroju, problemów z pamięcią i problemów ze zdolnościami motorycznymi.

Nie zaleca się stosowania ekstraktu przez dzieci i kobiety w ciąży/karmiące piersią, ponieważ nigdy nie przeprowadzono badań na tych grupach.

Źródła

• [1] Azmi MMI, Fauzi A, Norini H. Economic analysis of E. longifolia (Tongkat Ali) harvesting. in Penisular Malaysia: New Dimensions in Complementary Health Care; 2004
• [2] Cyranoski D. Malaysian researchers bet big on home-grown Viagra. Nat Med. 2005
• [3] Ang HH, Ikeda S, Gan EK. Evaluation of the potency activity of aphrodisiac in Eurycoma longifolia Jack. Phytother Res. 2001
• [4] https://www.healthline.com
• [5] https://www.medicalnewstoday.com
• [6] Bhat R, Karim AA. Tongkat ali (Eurycoma longifolia Jack): a review on its ethnobotany and pharmacological importance. Fitoterapia. 2010